Trend
Nedir ?
Günümüzde
hemen her alanda, her uzmanlık dalında bir ”tamlayan” olarak karşımıza
çıkan trend kelimesi, gelip geçici heveslerin ifadesinden
uzgörü tahminlerine kadar, bir çok kullanım alanlarına ait durumları betimlemek
için kullanılan, geniş frekanslı algı alanına sahip bir kavram. Kişisel
yorumlara geçmeden önce, kavramın etimolojik, kültürel, felsefi, politik,
bilimsel, ekonomik... kullanıldığı her alanda ayrı ayrı incelenmesi gerekiyor.
Trend
kelimesinin etimolojik kökenine inerek başlıyorum: trend kelimesi
çok eski İngilizce dilindeki ‘trendan’ ile orta dönem İngilizce dilindeki
‘trenden’ köklerinden geliyor. O dönemlerdeki kullanımı,
çağdaş İngilizce dilindeki “yuvarlamak; döndürmek; (etrafında) çevirmek”
anlamlarını karşılıyor. Benzer iki kökten daha bahsetmek mümkün: çok eski
İngilizce dilindeki trinde kelimesi “ball = küre:
yuvarlak: top” ve tryndel kelimesi “circle, ring = çember”
anlamlarına geliyor.
Trend
kelimesi, çağdaş matematik ve istatistik bilimlerinin de etkisiyle
zaman içinde dönüşerek, yükselen ve alçalan her türlü (ekonomik, politik,
sosyolojik...) eğrisel hareketin grafiklerdeki ifadesi / göstereni olarak
kullanılmaya başlamış. Hemen her dilde, günümüzdeki sözlüklerde karşılığı
“eğilim; akım; yönelmek; eğilim göstermek” anlamlarında; hem “isim” ve hem de
“fiil” olarak kullanılıyor.
Günlük
hayatımızda en yaygın hali ile bu kavram, moda/teknoloji ve/veya iş alanlarında,
son iki–beş ve on yıl içinde toplumun büyük bir çoğunluğu tarafından yapılan
bir davranışı, uygulanan bir hareketi, bir durumu tanımlamakta
kullanılıyor: cep telefonu trendi gibi.
Politika
alanında, örneğin 1970’lerdeki Marxist-Leninist hareketler de birer trend
olarak tarihteki yerlerini alıyorlar.
Bilim
alanında günümüz trendlerine örnek olarak, genetik araştırmalar, nano teknoloji
ürünleri, kuantum bilgisayarlardan bahsetmek gerekiyor.
Trend Ne
Değildir!
Trend
günümüzde çoklukla moda ile karıştırılmaktadır. Trend moda değildir! Trend ve
Moda arasındaki fark Coco Chanel’in moda ve stil arasındaki farkı anlatmakta
kullandığı “Moda geçer, stil kalır / Fashion passes style remains” sözü kadar
keskin çizgilerle belirlenmiştir. Trend kavramının moda kelimesi ile
karışmasının temel nedenlerinden biri de kitleleri etkiliyor ve harekete
geçiriyor oluşundandır fakat bu harekete geçirme toplu olarak bir tavrı
benimsemek anlamında kullanıldığında trend kavramından uzaklaşmaktadır.
Trend ile
moda kavramı arasındaki en önemli fark zamandır. Moda belirli
bir zaman dilimi içerisinde yaşanan olayları kapsarken trendin
böyle bir kısıtlaması yoktur ve hatta moda değişimleri trend akımlarından
etkilenerek şekillenir; moda, trendin bir çıktısıdır. Trend bir kırılım
noktasıdır ve moda bu kırılım hattı üzerindeki noktalardan biridir.
Trendler
Nasıl Oluşurlar?
“Trendler
nasıl ortaya çıkıyorlar?” ve sonrası: “trendler nasıl bitiyorlar?”
Trendler,
kendi mekanlarında, kendi zamanlarının kendi yerel/global şartlarında,
kendiliklerinden türerler. Burada, tohum ile toprak ilişkisini örnek göstermek
son derece isabetli olur. Tohumlar birer trend ve zaman-mekan-şartlar
üçgeni de toprak olarak düşünülecek olursa, trendlerin nasıl başlayıp nasıl
bittikleri konusunu basitçe tarif etmiş oluruz.
Hiçbir
tohum gibi hiçbir trend de birdenbire ortaya çıkmaz; tohumlar, yani
trendler, bilimsel/teknolojik/kültürel/sosyolojik/biyolojik/ekonomik... birçok
faktörün, kendi mekanları ve kendi şartlarındaki karşılıklı etkileşimleri ile
ortaya çıkarlar; ortaya çıkmalarını hazırlayan zaman-mekan-şartlar üçgeninde
yavaş yavaş gelişir, serpilir, yaşlanır ve ölürler. Bir gün bakar, bir ağaç
görürsünüz; nasıl büyümüş, ne zaman büyümüş... O güne kadar bakmış fakat
gör(e)memiş olduğunuzu anlarsınız; çünkü filiz halini görmek,
uzmanlıktır. Bakmayı bilen insanoğlu (trend uzmanları) bile onun ancak
“tomurcuklarını” görebilir. Öyle bir bakan insanlar da vardır ki, daha tohum
topraktan çıkmamış, güneşi selamlamamışken, toprağın altını hisleri ile
görürler; bu da bir trend uzmanının, futuristlik mertebesine ulaşmış halidir.
Yöresel
tohumlar, yerel trendler, her zaman global trendlere dönüşemezler; çok az
trend, her zaman ve her yerde varlık gösterebilir, global olabilir. Fakat, her
tohumun her toprakta, her zaman ve her şartta yetişememesi gibi,
global trendlerin yerel trendleri etkileyemediği, her toprakta
üreyemediği, yerelleşemediği durumlar da vardır.
Benim tomurcuk,
resmi (formel) tanımların mikro trendler olarak adlandırdığı
bu belirtiler makro bir trendin habercisi de olabilir, ölebilirler de:
gelip geçici ya da uzun soluklu bir moda akımını örnek olarak
düşünebiliriz.
Makro
Trendler -makro oluşumlar- toplumların evrensel dinamiğinde sosyal
kırılmalar, teknolojik gelişmeler, kültürel etkileşimlerden vb. kaynaklanan bir
paradigma değişimidir; çıkış noktalarında özellikle gençlerin cesaretleri ve
aykırı olma arzuları ile oluşturdukları çıkışları büyük önem taşır.
Trend
Araştırmaları
Trend
araştırmaları:
a)
gelecek tahminleri
b) geleceğe ait uzgörüler
c) bu tahmin
ve/veya uzgörülerin ilgili disiplinler arası çalışmalarla sınanması
d) geçmişten geleceğe doğru bakıldığında olabilirliği kabul edilebilen
fikirlerin geliştirilmesi
e) geliştirilen fikirlerin, bilimsel ve
teknolojik veriler ışığında zamanlama ve modellemesinin yapılması
f) son şekli verilmiş, olgunlaştırılmış fikirlerin hayata geçirilebilmesi
için ilgili birimlere sunulması, akışı ile özetlenebilecek bir döngüdür.
Bu döngü, küçük çaplı çemberlerden büyük çaplı çemberlere doğru evrilen,
kesintisiz ve yukarıya doğru giderek büyüyen bir spirale benzer. Her döngüsünde
giderek büyüyen, kendisini besleyerek genişleyen bu sonsuz spiralin enerjisi,
paradoksal biçimde bilim-teknoloji-fütürism kısır döngüsünden gelir; bazen, bu
kısır döngüye, umulmadık tesadüfler de eşlik ederler.
Trend
Kavramı ile Türemiş Yeni Kavramlar
TrendSetter
– Trend Öncüleri
Dünya
üzerinde trendlerin filizlendiği, öncelikle su yüzüne çıktığı bazı kentler
vardır. Sanayi merkezlerine yakın, kendisi kültür merkezi olan bu
kentler, inovasyonun benimsendiği ve doğru kullanılabildiği
bir nüfusa da sahiptirler; bu özellikleri ile aynı zamanda küresel tüketimin de
göstergesi durumundadırlar. İlklerin üretildiği ve ilklerin satın
alınabildiği bu kentler, trend öncülerini yetiştiren/barındıran verimli
topraklara benzerler.
TrendSetter’lar, gelişim
eğrisindeki öncü tüketicilerdir. TrendSetter’lar yeniliklere derin
bir açlık duyarlar, gelecek hedefleri için bir kapı açarlar. İlkleri
satın alırlar, ilk kullanan olurlar, ilk şikayet eden olurlar, eksiklikleri ilk
gösteren olurlar, daha ötesini tarif ederek henüz yapılmamış olanı
isterler... Eleştirileri ile ürünlerin giderek daha mükemmel
olmasında aslan payları vardır ve daha ötesi, fütüristlere de ışık
tuttukları olur. Bu kişiler geniş çaplı yaşam stilleri olan kişilerdir ve
değişen değerleri ifade etmek için inanılmaz bir yetenekleri
vardır; bazı trendsetter’lar pazar araştırması yapan
liderlerdir.
TrendHunter
– Trend Avcıları
Kimsenin
kimseye benzemek istemediği ama şaşırtıcı derecede aynı olduğu, herkesin
farklıyı yakalamaya çalıştığı bir çağ yaşamaktayız.
Kırılımların
oluştuğu yegane alanlar metropollerdir ve kırılımları yaratan, taşıyan ve
şekillendirenler de gençlerdir. Üstelik bu gençler teknoloji çağında
doğan çocuklar, zor beğenen, imkanları geniş ve tatminsiz, özgüvenli, ekonomik
sıkıntı yaşamamış, çok kültürlü bir toplumun bireyleridir.
Trendhunter’ların
görevi ise bu gençler başta olmak üzere çocuklar, yaşlılar, çalışan bireyler,
kadınlar, erkekler... gibi birçok tüketici sınıfları oluşturarak
insanların neler giydiğinden neler yediğine kadar not etmektir.
Kategorize edilmiş bu notlar ve trend avcısının kişisel yorumları,
geleceğin trendlerini oluşturmada önemli bir yer tutar, trend öncülerine kaynak
oluşturur. Şirketler, kendi yol ve yöntemleri yanında, trend avcılarından
gelen bu istatistik bilgileri de kullanırlar.
TrendLab
– Trend Laboratuvarları
Trend
laboratuarları; tasarımcılar, yaratıcı profesyoneller, pazarlama uzmanları...
için dijital trend araçları oluşturur ve bunları hizmete sunarlar.
Nelly
Rodi, The Mix, Milou Ket, Carlin, The Mix ve WGSN bilinmiş en önemli trend
laboratuvarlarıdır.
Bu
raporlar yaratıcı sektörlerin çeşitli alanlarından kişilerin oluşturduğu fokus
gruplar tarafından belirli aralıklarla masaya yatırılır.
TrendWatching
– Trend İzleyicileri
Trend
izleyicileri gündelik yaşamlarımızı büyüteç altına alarak, yıllar sonraki
ruhsal ihtiyaçlarımızı araştırmaktadırlar. Örneğin, Irak-Amerika savasından
sonra, danteller ve incilerle süslü romantik görüntülerin hayatımıza girmesinin
altında yatan, savaş sonrası ihtiyaç duyduğumuz duygusallığı yaşamanın iyi
geleceği öngörüsüdür ve daha bu savaşın başlarında trendwatching’ler
tarafından öngörülmüştür.
TrendGuide
– Trend Rehberleri
Trendguide;
toplum yönelimlerinin takipçilerinin, internet üzerinden dünyanın her yerinde
sanal sitelere üye olarak kendilerine ait oluşturabildikleri “paylaşım
platformlarına” verilen isimdir. Önemli olan takipçilerin
site üzerindeki katkısıdır. Genellikle dünyanın her yerinde bulunan üyeler,
tespit ettikleri yönelim izlerini takip eder, belgeler ve sitede oluşturdukları
platformlarda yayınlar, duyururlar.
TrendScout
– Trend Kaşifleri
Özellikle
Avrupa firmaları, gençlerin moda eğilimlerini anlayarak reklam panolarından
gazete ilanlarına kadar tüm verilerini bu yönde düzenlemek peşindeler.
Örneğin ağırlıklı olarak gençlere yönelik üretim yapan Levi´s, genç pazar
trendlerini çok yakından takip ediyor. Levi´s genç pazarın analizi için,
“trendscout'' lardan yararlanıyor. Trendscout’ların görevi her yerde olmak, her
yerde her hareketi ve kımıldanmayı izlemektir. Öyle ki şehir meydanında oturup
da gün içinde buradan kimlerin geçtiğini, bu geçenlerin hangi coğrafyaya ait
olduğunu, ne giydiklerini, kimlerle sohbet ettiklerini, ye
yediklerini-içtiklerini, nasıl eğlendiklerini, teknolojik bir detaylarının olup
olmadığını not ediyorlar. Onlar yaşamın nabzını ellerinde tutuyorlar ve nasıl
attığını, neye tepki verdiğini de bir hemşire gibi not ederek değerlendirecek
laboratuarlara gönderiyorlar.
Crowdsourcing
– Kalabalıkla Gelen Yaratıcılık
Crowdsourcing
kavramı crowd (kalabalık, topluluk) ve outsource (belli
işlerin konu ile uzmanlaşmış başka kişi ve kurumlara yaptırılması)
kelimelerinin bir araya getirilmesinden oluşur. Kavramın anlamı
“şirketin
bir noktada bir işi kendi çalışanlarına değil, geniş kitlelere belli bir ödül
karşılığında sunma ve onların önerilerini veya çözümlerini alma uygulaması” dır.
Karşılıklı
alışverişin mümkün olduğu bir ortam yaratılması crowdsourcing’in önemli bir
parçasıdır. Kalabalıktan çıkan gürültü değil, kalabalığın gücünü yansıtan gür
bir ses, anlamlı bir yorum duymak amaçlanır. Karşılıklı değer alış-verişi
olarak katılımın yüksek oranda tercih edildiği söylenebilir.
Ana
fikrin fikirleri çoğalması olan “Crowdsourcing” sisteminde biraraya gelmenin en
kuvvetli sebebinin, maliyetleri düşürmek çabası olduğunu rahatlıkla
söyleyebiliriz.
Crowdfunding
– Kalabalıkla Gelen Maddi Kaynak
Crowdfunding
kavramı crowd (kalabalık, topluluk) ve funding (Fonlamak,
maddi kaynak sağlamak) kelimelerinin bir araya getirilmesinden oluşur. Kavramın
anlamı “Bir proje için gereken maddi kaynakları, projeye ilgi duyan
insan topluluğundan sağlamak” olarak açıklanabilir. Anafikir
olarak crowdsourcing’ den yola çıkılan sistemde proje
konusunda ilgili kişileri bir araya toplamak ve en önemli sebebi de projeyi
gerçekleştirebilmek için gereken finasmanın sağlanmasıdır. Kickstarter ve indiegogo
dünya üzeinde en bilindik crowdfunding platformlarıdır. Crowdfunding
sistemi fikir katkısı istemeden ortaya atılan fikrin belirli bir maddi
limitle ortaya atılmasıdır ki verilen sürede toplanan para istenilen limite
gelmediyse proje sahibi biriken ne olursa olsun bu maddi kaynağa erişemez.
Trend
Uzmanı Kimdir?
Günümüzde
trend uzmanlığı, var olmayan bir tüketici ihtiyacının hissedilmesi / görülmesi
ve açığa çıkartılması; var olan bir tüketici ihtiyacının ise yeni bir şekilde
hizmete sunulması ve bu durumun manifestosunun yapılmasıdır.
Bu
tarifin içeriğinde, bütün alanlardan / sektörlerden toplanan veriler ile bu
veriler ışığında geleceğin masaya yatırılması vardır.
Trend
belirleme çalışmalarında yelpaze alabildiğine geniştir ve trend belirleme
çalışmaları (gelecekçi bir yaklaşım zorunluluğu ile) metodist olmak
zorundadır.
Trend
uzmanları pazarlama alanı içindeki aksiyonlarda uzman kişi olarak “pazarlama
iş adımlarını besleyen, yönlendiren kişiler” dir. Pazarlamaya konu
olan ürünlerin her tür tasarımları da trend uzmanlığının ilgisi ve konusu
içinde kalır. En geniş anlamı ile global trendleri takip eder, global trendleri
araştırır ve yerel trendler ile harmanlayarak yepyeni bakış açıları ortaya
çıkarır.
a. Global
trendleri yerel pazara adapte edebilmek kadar, yerel trendleri global pazarlara
taşıyabilecek projelerin tasarlanmasına öncülük eder.
b.
Ürünlerin satılabileceği yükselen pazarları önceden görebilir bütün global
rakiplerinden önce o pazara girilmesini sağlar.
c.
Yüksek tüketici endekslerine sahip ve doymuş pazarlara yönelik, o pazarın
yerel tasarımcılarının göremediği / hissedemediği ve beğenilmesi
muhakkak yepyeni tasarımlar yaparak, çok yüksek katma değer getirisine sahip
ürünler üretilmesini sağlar.
c.
Hedefine aldığı pazardaki müşteri beklentileri ile yerel beğeni kriterlerini
analiz ederek, sadece o pazara yönelik projeler üretilmesini sağlar ve
rakipleri pazarda zayıflatarak o pazarın tek hakimi olur.
d. Fikir
konseptler hazırlar ve bu konseptleri bütün pazarlarda takip edilesi / geleceğe
yön veren projelere dönüştürür.
Gelecek
Trendlerine Bakış
Stil,
dekorasyon, renk, malzeme, doku, desen, mimari vs... hayatımızın her anında
bizimle birlikte olan, içinde yaşadığımız / yaşattığımız, kullandığımız /
kullanıma sunduğumuz, kısacası içselleştirdiğimiz her alanda trendler
bizimle birlikte varoluyor. Son birkaç yılın ve gelecek birkaç yılın
etkileyeceği / etkilendiği trendleri ana başlıklarla sıralayalım:
* ‘Kişiselleşme
Trendi’ gitgide artarak kendini gösteriyor. Bunlardan en öne
çıkanlardan biri duygulara hitap eden uygulamalar; beyin dalgalarından
ruhsal durumu algılayıp uygun müziği çalan player (müzik çalan
aygıt) en dikkat çeken ürünlerden. Coca Cola, Nutella gibi
firmaların kişi isimlerini bastığı ambalaj kutuları 2013 yılının son aylarında
inanılmaz dikkat çekti.
* ‘Sınırlı
Üretim Trendi’ Kişilere değer artışı hissi yaratmak amaçlı sınırlı
hatta kişiye özel el yapımı ürünler artacak.
*
’Yeni Satın Alma Trendleri’ Geçtiğimiz yıl artan sanal
ortamda alışveriş, alışılmışın dışında alışveriş yöntemleri (Seul metrosunda
Tesco sanal marketi), yüz ve retina taraması ile kredi kartı taşımaya gerek
duyulmayacak alışveriş günleri de yaklaşıyor.
*
‘Arttırılmış Gerçeklik (Augmented Reality) Trendi’ ise
hayatımızda yeni bir döneme imzasını atacak görünüyor. İnternet üzerinden
alışverişi de geçmiş kategorisine sokabilecek uygulamada Google gözlükleri ile
alışverişe çıktığınızı düşünün: ihtiyaçlarınıza göre sınıflandırılmış
yönlendirmelerle , reklamlarla sizi doğru mağazaya götürüp asistanlık
hizmetiyle doğru reyona yönlendirecek ve beden, renk, çeşit, stil, günün modası
gibi opsiyonları size sunarak alışverişin ötesinde abartılmış bir tecrübe
sunacak.
Tabii
Google gözlüğünü sadece alışveriş özellikleri ile sınırlamak haksızlık olur.
Konusuna özel bir yazının detayı olarak başka bir yazıda ele almak gerekiyor.
* ‘Giyilebilir
Teknolojiler’ yavaş yavaş hayatımızın bir parçası haline gelmeye
başlayacak. Google gözlüğü ile birlikte kullanıcısına sağlıktan hava durumuna
kadar her türlü bilgi ve desteği sağlayacak özel bir kıyafetin nasıl bir ürün
olduğunu bilim kurgu filimlerinden tahmin edebiliyoruz.
*
‘Geleneksellik Trendi’ Son birkaç yılın en renkli,
şaşalı ve keyifli trendlerinden biri içimizdeki yerel duygulara dokunan içsel
bir yolculuğa çıkartan ‘geleneksellik trendi’ oldu. Bu
trend 2014 yılında da parlamaya devam edecek. Bu trendin çıkış sebebini, arttırılmış
sanal gerçekliğin insani duyguların önüne geçmesi ve teknolojik yanlızlık
çekmeye doğru giden topluluklar olma telaşı olarak görebiliriz. Bu
trende dahil olarak ‘doğu etnik kökeni’ temalı ve milletlerin kendi öz
geçmişlerini yad edecekleri akımları bu yıl da izleyeceğiz.
* ‘Ekolojik
Yaşam/Sürdürülebilirlik Trendi’ Artan dünya nüfusuyla beslenme
kaynaklarının yetmemesi sorunu ile GDO takviyeli besinler, doğal dengenin
bozulması ile kaynakların tehlikeye girdiği bilinen gerçekler. Dün göz ardı
ettiğimiz gerçekleri bugün masaya yatırmak ve tehlike çanlarını engellemeye
çalışmak öncelikle bilim insanlarını meşgul ediyor. Tüm bu gerçekler
doğrultusunda tasarımın etkilendiği en ciddi alanlardan biri de ekolojik yaşam
dengesi oluyor. Bu anlamda direk olarak ürünlerin tasarımında ya da
endirek olarak verilen mesajlarda tema hep ‘sürdürülebilirlik’. Gelecek
trendlerinde sürdürülebilirlik temalı ürünler, binalar, yaşam alanları, kişisel
ürün kullanım alışkanlıkları değişiyor. Sürdürülebilirlik makro trendi
içerisinde yenilikçi trend oluşumlarını da her yıl umarım olumlu gelişmelere
sebep olacak atılımlarını yaşayacağız.
Son Söz
Toplumsal eğilimlerin
büyük bir hızda geliştiği, teknoloji ve bilimde gelişmelerin gün geçtikçe
arttığı çağımızda önemli olan, trendlerin yönünün bilinmesinin önemini
kavramak ve yorumlama ortamını yaratmaktır.
Toplumun / insanlığın
nereye yöneleceğinin önceden sezilebilmesi ancak trendlerin
yorumlanabilmesiyle olabilir. Bu anlamda sezgilerden ciddi dayanaklı
(bilimsel / teknolojik) verilere kadar her hareketin / değişimin
kavranabilmesi, göz ardı edilmeden araştırılması ve sistematik trend
araştırma araçları ve yöntemleriyle incelenmesi, buradan da
futuristik yaklaşımlara ulaşılması geleceğin faydasını yaratabilmek adına
gerekiyor.
Özlem Devrim
Endüstri Ürünleri Tasarımcısı / Trend Uzmanı
@trendssoul
